اجزای دستگاه جذب اتمی: عملکرد و اهمیت در آزمایشگاه‌های نیکوفارمد

دستگاه جذب اتمی (Atomic Absorption Spectrometer) یکی از پیشرفته‌ترین و مهم‌ترین ابزارهای تحلیلی در آزمایشگاه‌های کنترل کیفی و تحقیقاتی است. این دستگاه برای تعیین غلظت عناصر خاص در نمونه‌ها به کار می‌رود و نقش بسیار مهمی در اطمینان از کیفیت محصولات دارویی، تجهیزات پزشکی، و سایر محصولات مرتبط ایفا می‌کند. مجموعه آزمایشگاه‌های دانش‌بنیان نیکوفارمد به عنوان بزرگ‌ترین و مجهزترین آزمایشگاه کنترل کیفی کشور، با بهره‌گیری از دستگاه‌های جذب اتمی پیشرفته، خدمات بی‌نظیری در زمینه تحلیل کیفیت محصولات ارائه می‌دهد. در این مقاله، به معرفی اجزای دستگاه جذب اتمی و اهمیت استفاده از آن در آزمایشگاه‌های نیکوفارمد خواهیم پرداخت.

 

1. آزمایشگاه‌های نیکوفارمد: پیشرو در علم و فناوری کنترل کیفی

مجموعه آزمایشگاه‌های نیکوفارمد به عنوان یکی از معتبرترین آزمایشگاه‌های همکار با سازمان غذا و دارو، اداره کل تجهیزات و ملزومات پزشکی، سازمان ملی استاندارد (ISO 17025) و شبکه آزمایشگاهی فناوری راهبردی، مسئولیت بررسی و ارزیابی محصولات دارویی، تجهیزات پزشکی، و مواد اولیه دارویی را بر عهده دارد. این آزمایشگاه‌ها به دلیل دارا بودن تجهیزات پیشرفته، متخصصین مجرب و رعایت استانداردهای بین‌المللی، به عنوان پیشرو در صنعت آزمایشگاهی کشور شناخته می‌شوند.

 

2. دستگاه جذب اتمی چیست؟

دستگاه جذب اتمی (AAS) یک دستگاه آزمایشگاهی است که برای اندازه‌گیری غلظت عناصر فلزی خاص در نمونه‌ها به کار می‌رود. این دستگاه بر اساس اصل جذب نور توسط اتم‌های یک عنصر خاص عمل می‌کند. با استفاده از این دستگاه، می‌توان غلظت فلزات مختلف مانند سرب، کادمیوم، روی، آهن، مس، و دیگر فلزات را در مواد مختلف از جمله آب، خاک، محصولات دارویی، مواد غذایی و سایر نمونه‌ها اندازه‌گیری کرد.

 

در این دستگاه، نمونه‌ای از ماده مورد نظر وارد شعله می‌شود و نور مشخصی از یک لامپ مخصوص از میان اتم‌های نمونه عبور می‌کند. اتم‌ها مقداری از نور را جذب می‌کنند و میزان جذب نور، به میزان غلظت عنصر مورد نظر در نمونه بستگی دارد. این اطلاعات توسط دستگاه پردازش شده و به صورت عددی برای تحلیل بیشتر نمایش داده می‌شود.

 

3. اجزای دستگاه جذب اتمی

دستگاه جذب اتمی از چندین بخش اصلی تشکیل شده است که هرکدام نقش ویژه‌ای در عملکرد صحیح دستگاه ایفا می‌کنند. در ادامه، به بررسی اجزای مختلف این دستگاه خواهیم پرداخت:

 

3.1. منبع نور

یکی از اجزای اصلی دستگاه جذب اتمی، منبع نور است. این منبع معمولاً لامپ هالیدی مخصوصی است که برای هر عنصر فلزی خاص طراحی شده است. لامپ‌های هالیدی دارای رشته‌هایی هستند که به هنگام عبور جریان، نور خاصی از خود ساطع می‌کنند. این نور مشخص به اتم‌های موجود در نمونه می‌تابد و سپس میزان جذب آن توسط اتم‌ها اندازه‌گیری می‌شود.

 

3.2. شعله یا کوره گرافیتی

شعله یا کوره گرافیتی وظیفه تبدیل نمونه به اتم‌های آزاد را بر عهده دارد. در این بخش، نمونه به صورت مایع به شعله وارد می‌شود و در دمای بالا تبخیر می‌شود. در کوره گرافیتی، که معمولاً برای دقت بالاتر استفاده می‌شود، نمونه به دمای بسیار بالایی می‌رسد تا اتم‌های آزاد حاصل شوند. این اتم‌ها سپس به نور تابیده و میزان جذب آن‌ها اندازه‌گیری می‌شود.

 

3.3. سیستم تشخیص و آشکارساز

این بخش از دستگاه برای اندازه‌گیری نور جذب‌شده توسط اتم‌های نمونه طراحی شده است. سیستم آشکارساز معمولاً یک فتوسل است که تغییرات شدت نور را به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌کند. این سیگنال سپس به پردازشگر دستگاه ارسال می‌شود تا میزان جذب و در نهایت غلظت عنصر مورد نظر محاسبه شود.

 

3.4. سیستم جذب و اپتیک

سیستم اپتیک وظیفه هدایت نور به سمت نمونه و سپس آشکارسازی نور جذب‌شده را بر عهده دارد. این سیستم شامل عدسی‌ها، آینه‌ها و فیلترهایی است که نور را به سمت نمونه و آشکارساز هدایت می‌کنند. دقت این سیستم در تعیین غلظت دقیق عناصر بسیار مهم است، زیرا هر گونه خطای اپتیکی می‌تواند نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهد.

 

3.5. پردازشگر و نرم‌افزار

پردازشگر دستگاه جذب اتمی به همراه نرم‌افزار مخصوص آن، برای پردازش داده‌های ورودی و نمایش نتایج استفاده می‌شود. این سیستم می‌تواند نتایج آزمایش را به صورت عددی، نموداری و حتی در قالب گزارش‌های مختلف برای تحلیل بیشتر نمایش دهد. نرم‌افزار دستگاه به آزمایشگران کمک می‌کند تا نتایج دقیق و قابل اعتماد بدست آورند و آن‌ها را برای مقایسه با استانداردهای موجود تجزیه و تحلیل کنند.

 برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید بر روی مقالات رو به رو کلیک کنید:آزمون بسته بندی-آزمون‌ مولکولی-آزمون سلولی-پایش انواع هود-روش های آزمون پایداری تسریع شده

4. کاربرد دستگاه جذب اتمی در آزمایشگاه‌های نیکوفارمد

دستگاه جذب اتمی در آزمایشگاه‌های نیکوفارمد کاربردهای فراوانی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

4.1. تعیین غلظت فلزات سنگین در آب و خاک

یکی از کاربردهای رایج دستگاه جذب اتمی، اندازه‌گیری غلظت فلزات سنگین در آب و خاک است. در آزمایشگاه‌های نیکوفارمد، این دستگاه برای ارزیابی میزان آلودگی فلزات سنگین در منابع آبی و خاکی استفاده می‌شود. این آزمایش‌ها به‌ویژه در راستای رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و بهداشتی بسیار حائز اهمیت هستند.

 

4.2. بررسی کیفیت مواد دارویی

دستگاه جذب اتمی برای تعیین میزان عناصر مختلف در مواد دارویی نیز کاربرد دارد. در آزمایشگاه‌های نیکوفارمد، این دستگاه به‌ویژه برای اندازه‌گیری غلظت فلزات سمی مانند سرب، کادمیوم و آرسنیک در داروهای مختلف استفاده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که این محصولات استانداردهای ایمنی را رعایت می‌کنند.

 

4.3. تحلیل مواد غذایی و محصولات کشاورزی

دستگاه جذب اتمی در آزمایشگاه‌های نیکوفارمد برای آنالیز مواد غذایی و محصولات کشاورزی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه به شناسایی و تعیین غلظت فلزات در محصولات غذایی کمک می‌کند و به این ترتیب، اطمینان از ایمنی و کیفیت محصولات به دست می‌آید.

 

باید بدانید

دستگاه جذب اتمی یکی از ابزارهای مهم و ضروری در آزمایشگاه‌های کنترل کیفی است که به‌ویژه در اندازه‌گیری دقیق غلظت فلزات در نمونه‌ها کاربرد دارد. مجموعه آزمایشگاه‌های نیکوفارمد با استفاده از این دستگاه پیشرفته و دیگر تجهیزات آزمایشگاهی با کیفیت، به عنوان یکی از مراکز برجسته و پیشرو در صنعت آزمایشگاهی کشور شناخته می‌شود. با رعایت استانداردهای بین‌المللی و به‌کارگیری فناوری‌های روز دنیا، آزمایشگاه‌های نیکوفارمد به تأمین کیفیت و ایمنی محصولات دارویی، تجهیزات پزشکی و مواد غذایی کمک می‌کنند و نقش کلیدی در حفظ سلامت عمومی ایفا می‌کنند.

بخش های تشکیل دهنده دستگاه آنالیز جذب اتمی (AAS)

1- منبع تابش

در آنالیز AAS  یا طیف سنجی جذب اتمی، منبع تابش بخش مهمی از این دستگاه است و باید قادر به نشر خط طیفی (طول موج) عنصر مورد نظر با شدت طیفی بالا در مرکز طیف خطی عنصر باشد. برای انجام صحیح آنالیز منبع تابش همچنین باید هدایت نوری بالا و شدت تابش بلندمدت ثابت داشته باشد.

2-اتم ­ساز

اتم ساز (Atomizer) برای تولید اتم های آزاد مولکول ها یا یون های موجود در نمونه مورد استفاده قرار می گیرد. این بخش از دستگاه AAS اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا حساسیت اندازه گیری در این روش بطور مستقیم با اتمی شدن آنالیت در ارتباط است.

بیشتربدانید:تاثیر فلزات سنگین بر بدن انسان-طیف سنجی جذب اتمی

3-مونوکروماتور

مونوکروماتور یا تک فام ساز ، پرتو چند فام را با استفاده از منشور و توری یا گریتینگ به پرتو تک فام تبدیل می کند. در آنالیز AAS یا طیف سنجی جذب اتمی، مونوکروماتور طول موج مورد نظر (تابش رزونانسی عنصر کاتدی) را از بقیه خطوط نشری جدا می کند.

4-دتکتور

آشکارسازها سیگنال نوری دریافت شده از مونوکروماتور را به انرژی الکتریکی تبدیل و اندازه گیری می کنند. یکی از رایج ترین آشکارسازهای مورد استفاده در این روش لوله های فوتو تکثیرکننده یا PMT هستند که اساس کار آنها  بهره گیری از پدیده فوتوالکتریک است.