آزمون سمیت ژنی چیست؟
تست سمیت ژنی یا ژنتیکی (Genotoxicity) یکی از مجموعه آزمونهای زیست سازگاری میباشد که مطابق استاندارد ISO 10993-3 در آزمایشگاه همکار نیکوفارمد آریا انجام میگیرد.
در آزمون سمیت ژنی، تاثیر ماده مورد آزمون بر روی DNA مورد بررسی قرار میگیرد تا از تاثیر ماده مورد آزمون بر روی ماده ژنتیکی یا همان DNA اطمینان حاصل شود. نقش اصلی ماده ژنی (DNA) ذخیرهسازی طولانی مدت اطلاعات ژنتیکی و دستوری است برای بقا و همچنین انتقال اطلاعات به نسلهای بعدی است.
آزمون سمیت ژنی به دو صورت درون تنی (In vivo) و برون تنی (Invitro) قابل انجام است. در آزمون سمیت ژنی به درون تنی، آنالیز انحرافات کروموزومی در سلولهای مغز استخوان مطابق استاندارد OECD 474 و همچنین آنالیز میکرونوکلئی در مغز استخوان یا اریتروسیت های خون محیطی مطابق استاندارد OECD 475 مورد بررسی قرار میگیرد.
روش های آزمون سمیت ژنی
1. روش ایمز (Ames Test)
روش ایمز یک آزمایش باکتریایی برای شناسایی مواد جهشزا است. این آزمون از سوی Salmonella typhimurium و Escherichia coli استفاده میکند که دارای جهشهای ژنی خاصی هستند و به دلیل این جهشها قادر به تولید هیستیدین یا تریپتوفان نیستند.
مراحل انجام آزمون ایمز:
باکتریهای مورد استفاده در این آزمایش به دلیل داشتن جهشهای خاص، برای انجام این آزمایش مناسب هستند. باکتریها با ماده شیمیایی مورد آزمون مخلوط میشوند.
این مخلوط در محیط کشت خاصی که حاوی مقدار بسیار کمی هیستیدین یا تریپتوفان است، کشت داده میشود.
اگر ماده شیمیایی جهشزا باشد، باکتریها قادر به تولید هیستیدین یا تریپتوفان میشوند و در نتیجه کلونیهایی تشکیل میدهند که رشد آنها نشاندهنده جهشزایی ماده مورد آزمایش است.
2. روش HPRT (Hypoxanthine-guanine phosphoribosyltransferase Assay)
روش HPRT یک آزمون سلولی است که از سلولهای پستانداران برای ارزیابی جهشهای ژنی استفاده میکند. این روش تغییرات ژنتیکی در ژن HPRT را که در مسیر متابولیکی پورینها نقش دارد، شناسایی میکند.
مراحل انجام آزمون HPRT:
سلولهای پستانداران کشت داده میشوند. سلولها با ماده شیمیایی مورد آزمون در معرض قرار میگیرند.
سلولهای جهشیافته که قادر به بقا در حضور مواد خاص (مانند تیوگوانین) هستند، انتخاب و شمارش میشوند. میزان جهشیافتگی سلولها تحلیل میشود تا پتانسیل جهشزایی ماده مورد آزمون تعیین گردد.
3. روش کاشت (In Vivo Assay)
روش کاشت یا آزمونهای حیوانی برای ارزیابی اثرات جهشزا و ژنتیکی مواد شیمیایی در بدن حیوانات استفاده میشود. این روش شامل تجویز ماده شیمیایی به حیوانات و بررسی اثرات ژنتیکی در بافتها و سلولهای حیوان است.
مراحل انجام روش کاشت:
حیوانات مناسب (مانند موشها یا رتها) انتخاب میشوند. ماده شیمیایی به حیوانات تجویز میشود (از طریق خوراکی، تزریق یا تنفسی).
پس از یک دوره مشخص، از بافتها و سلولهای حیوان نمونهبرداری میشود. نمونهها از نظر تغییرات ژنتیکی و جهشها بررسی میشوند.

اهمیت آزمون سمیت ژنی
1. ارزیابی ایمنی مواد شیمیایی و محصولات:
- این آزمایشات برای شناسایی پتانسیل مواد شیمیایی، داروها، لوازم آرایشی، محصولات غذایی و سایر محصولات برای ایجاد آسیب به DNA یا کروموزوم ها استفاده می شود.
- این اطلاعات می تواند برای تعیین ایمنی این محصولات برای استفاده انسان یا حیوان و همچنین برای راهنمایی در مورد توسعه محصول و اقدامات احتیاطی لازم برای کاهش قرار گرفتن در معرض استفاده شود.
2. شناسایی عوامل سرطان زا:
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی و عوامل دیگر می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
- آزمایشات سمیت ژنی می تواند برای شناسایی این مواد شیمیایی و عوامل با ارزیابی پتانسیل آنها برای ایجاد آسیب DNA که می تواند منجر به جهش و سایر تغییرات ژنتیکی مرتبط با سرطان شود، استفاده شود.
3. مطالعه اثرات سموم محیطی:
- سموم محیطی مانند آلاینده های هوا و آب می توانند اثرات مضری بر سلامت انسان داشته باشند.
- آزمایشات سمیت ژنی می تواند برای ارزیابی پتانسیل این سموم برای ایجاد آسیب DNA و سایر اثرات ژنوتوکسیک استفاده شود.
4. تحقیقات علمی:
- از آزمایشات سمیت ژنی برای مطالعه مکانیسم های آسیب DNA و ترمیم و همچنین نقش این فرآیندها در بیماری های مختلف از جمله سرطان استفاده می شود.
5. توسعه داروها و درمان ها:
-
آزمایشات سمیت ژنی می تواند برای ارزیابی پتانسیل داروها و درمان های جدید برای ایجاد آسیب DNA و سایر اثرات ژنوتوکسیک استفاده شود.
-
این اطلاعات می تواند برای توسعه داروهای ایمن تر و موثرتر و همچنین برای شناسایی داروهایی که ممکن است عوارض جانبی مضری داشته باشند، استفاده شود.

برای آشنایی با سایر آزمون های زیست سازگاری کلیک کنید.
آزمایشگاه نیکوفارمد با برخورداری از سابقه ی درخشان و تجهیزات پیشرفته، به عنوان یکی از معتبرترین آزمایشگاه های ایران در زمینه انجام آزمون سمیت ژنی شناخته شده است. این آزمایشگاه با بهره مندی از کارشناسان مجرب و با استفاده از جدیدترین روش ها، طیف وسیعی از تست های ژنوتوکسیسیتی را با دقت و صحت بالا انجام می دهد.
منبع:news-medical