آزمون تب زایی برای تشخیص عوامل تبزا (پیروژنها) در محصولات دارویی، تجهیزات پزشکی و سایر مواد مورد استفاده قرار میگیرد. پیروژنها موادی هستند که میتوانند باعث افزایش دمای بدن و ایجاد تب شوند و شامل باکتریها، ویروسها، قارچها و محصولات جانبی آنها مانند لیپوپلیساکاریدها (LPS) میشوند.
روش های آزمون تب زایی
تشخیص عوامل تبزا به دو شیوه درون تنی (In vivo) و برون تنی (In vitro) قابل انجام است.
-
آزمون تب زایی درون تنی (تب زایی در خرگوش):
- در این روش، خرگوشهای آزمایشگاهی مورد استفاده قرار میگیرند. خرگوشها به دلیل حساسیت بالای خود به پیروژنها به عنوان مدل مناسبی برای این آزمون شناخته شدهاند.
- محصول مورد نظر به صورت داخل وریدی به خرگوشها تزریق میشود و دمای بدن آنها در فواصل زمانی مشخص اندازهگیری میشود.
- افزایش دمای بدن خرگوشها نشاندهنده حضور پیروژن در نمونه است.
-
آزمون تب زایی LAL (Limulus Amebocyte Lysate Test):
- این روش از خون خرچنگ نعل اسبی (Limulus polyphemus) استفاده میکند. سلولهای آمیبوسیت موجود در خون این خرچنگها به شدت به لیپوپلیساکاریدهای باکتریایی (LPS) حساس هستند.
- در این آزمون، نمونه با لیزات آمیبوسیت لیمولوس مخلوط میشود و اگر پیروژن (خصوصاً LPS) در نمونه وجود داشته باشد، باعث تشکیل لخته میشود.
- این آزمون بسیار حساس و سریع است و به همین دلیل به طور گسترده در صنایع دارویی مورد استفاده قرار میگیرد.

آزمون تب زایی یا بررسی پیروژن بودن محصولات دارویی، نوترکیب و تجهیزات پزشکی به صورت درون تنی و برون تنی در آزمایشگاه همکار نیکوفارمد آریا مطابق استاندراد فارماکوپه آمریکا (USP) و همچنین British Pharmacopeia انجام میگیرد.
آزمون تب زایی برون تنی
اندوتوکسین ها که نوعی پیروژن هستند، لیپوپلی ساکاریدهای موجود در دیواره سلولی باکتری های گرم منفی هستند. پیروژن ها به عنوان یک کلاس، مواد تب زا هستند که اگر بیش از غلظت های معین برای انسان تجویز شوند، می توانند مضر یا حتی کشنده باشند. برای این آزمون سه روش وجود دارد: روش تشکیل لخته ژل که براساس تشکیل ژل می باشد و در ادامه این مقاله به شرح آن می پردازیم. روش کدورت سنجی که براساس تشکیل کدورت بعد از شکاف در یک سوبسترای داخلی می باشد. دراین روش، براساس کدورت سنجی از یک ابزار فتومتریک برای خواندن کدورت محلول تست لخته شده استفاده می شود.
این نوع آزمون نسبت به روش لخته ژل (LoD از 0.001 EU/ml) حساس تر است و نتایج قابل اندازه گیری را ارائه می دهد. روش رنگ سنجی که براساس ایجاد رنگ بعد از شکاف در یک کمپلکس سنتتیک پپتید-کروموژن است. در این روش، از یک لوله یا میکروپلیت خوان برای اندازه گیری درجه تغییر رنگی که در طول فرآیند لخته شدن ایجاد می شود، استفاده می گردد. این روش حساسترین (LoD 0.0002 EU/ml) اما گرانترین نوع آزمون سنجش اندوتوکسین است. با استفاده از هر یک از این روشها میتوان آزمون اندوتوکسین را انجام داد، اما در صورت شک در نتیجه، تصمیم نهایی براساس آزمون تشکیل ژل انجام میگیرد مگر اینکه در توضیحات مربوط به محصول روش آزمون اندوتوکسین مشخص شده باشد.
آزمایش LAL (لیمولوس آمبوسیت لیزات) Limulus Amebocyte Lysate)که به عنوان آزمایش اندوتوکسین باکتریایی (Bacterial Endotoxin test, BET) نیز شناخته می شود، آزمونی برای تشخیص یا تعیین اندوتوکسین باکتریهای گرم منفی در داروها و نیز محصولات بیولوژیکی استفاده می شود و بخش مهمی از بخش میکروبیولوژی دارویی است.
بیشتربدانید:آزمون سمیت ژنی-تست سمیت سلولی-تست زیست سازگاری
در این آزمون از لایزیت آمیبوسیت های خرچنگ نعل اسبی استفاده می شود.
دلیل اینکه آزمایش اندوتوکسین باکتریایی LAL یا آزمایش لیمولوس آمبوسیت نیز نامیده می شود، این است که لیزات سلول های خونی (آمبوسیت ها) از خرچنگ های نعل اسبی (نام لاتین Limulus Polyphemus) به دست می آید. لیزات سلول های خون خرچنگ نعل اسبی با اندوتوکسین های باکتریایی واکنش نشان می دهند.
لیمولوس آمبوسیت لیزات (LAL) یک نوع عصاره آبی سلول های خونی (آمبوسیت ها) از خرچنگ های نعل اسبی است. این معرف LAL با اندوتوکسین باکتریایی و لیپوپلی ساکارید (LPS) که یکی از اجزای غشایی باکتری های گرم منفی است، واکنش نشان می دهد. این واکنش پایه معرف LAL است که برای یافتن و تعیین کمیت اندوتوکسین های باکتریایی استفاده می شود.
لایزت LAL با حساسیت های مشخص به صورت کیت آماده به مصرف عرضه می شود که در صورت قرار گرفتن در معرض مقادیر مناسب اندوتوکسین باکتریایی لخته می شود. در این آزمون، وجود یا عدم وجود اندوتوکسین باکتریایی با تشکیل ژل یا عدم تشکیل ژل مشخص می شود.
روش تست ژل لخته LAL به هیچ تجهیزات یا نرم افزار تشخیصی نیاز ندارد، فقط چشم انسان برای تعیین اینکه آیا لخته شدن ژل پس از انکوباسیون دارو صورت گرفته است یا خیر، استفاده می شود. این روش تست LAL کاملاً کیفی ،ساده و مقرون به صرفه است اما حساسیت کمی دارد.
برای آشنایی با آزمون های زیست سازگاری کلیک کنید.
آزمون تب زایی درون تنی
آزمایش تب زایی درون تنی، برای ارزیابی پتانسیل یک ماده برای ایجاد تب در انسان یا حیوان استفاده میشود. این آزمایش بر اساس واکنش سیستم ایمنی بدن به پیروژنها، موادی که میتوانند باعث تب شوند، انجام میشود.
رایج ترین روش انجام آزمایش تب زایی درون تنی، تزریق نمونه مورد آزمایش به حیوان آزمایشگاهی مانند خرگوش است. دمای بدن حیوان به طور منظم در طول چند ساعت پس از تزریق اندازه گیری می شود. اگر نمونه حاوی پیروژن باشد، باعث افزایش دمای بدن حیوان می شود.
آزمایش تب زایی درون تنی یکی از دقیق ترین روش ها برای تعیین پتانسیل پیروژن بودن یک ماده است. این آزمایش به طور گسترده برای آزمایش داروها، تجهیزات پزشکی، مواد آرایشی و سایر محصولاتی که با بدن انسان در تماس هستند، استفاده می شود.

کاربردهای آزمون تب زایی
آزمون تبزایی یا آزمون پیروژنی (Pyrogen Test) به منظور تشخیص وجود تبزاها (pyrogens) در مواد دارویی، محصولات پزشکی، و سایر مواد بیولوژیکی انجام میشود. تبزاها موادی هستند که میتوانند موجب افزایش دمای بدن یا تب شوند و وجود آنها در محصولات پزشکی میتواند برای بیماران خطرناک باشد. کاربردهای اصلی آزمون تبزایی عبارتند از:
1.محصولات دارویی و تزریقی:
- اطمینان از عاری بودن محصولات تزریقی و داروهای وریدی از تبزاها.
- جلوگیری از بروز واکنشهای تبزا در بیماران.
2.محصولات پزشکی:
- بررسی محصولات پزشکی مانند سرنگها، کاتترها، و سایر ابزارهایی که به بدن وارد میشوند، به منظور اطمینان از عدم وجود تبزاها.
- تضمین ایمنی بیمار در هنگام استفاده از این ابزارها.
3. آب مورد استفاده در فرآیندهای تولید:
- اطمینان از خلوص و عاری بودن آب از تبزاها که در فرآیندهای تولید محصولات دارویی و پزشکی استفاده میشود.
- پیشگیری از ورود تبزاها به محصولات نهایی.
4.واکسنها و محصولات بیولوژیکی:
- تضمین ایمنی واکسینها و محصولات بیولوژیکی نظیر سرمها و آنتیبادیها که به صورت تزریقی یا دهانی استفاده میشوند.
- جلوگیری از بروز واکنشهای نامطلوب در استفاده از این محصولات.
5. فرآیندهای تولید:
- مانیتورینگ و کنترل فرآیندهای تولید به منظور اطمینان از عدم آلودگی به تبزاها در هر مرحله از تولید.
- اطمینان از سازگاری مواد اولیه و فرآیندها با استانداردهای ایمنی.
